Opis:
Pećina Ceremošnja se nalazi na severoistočnim obroncima Homoljskih planina, na nadmorskoj visini od 533 m, u podnožju njihovog najvišeg vrha, Velikog štubeja (940 m). Udaljena je od Kučeva15 km, a do pećine vodi asfaltni put.
U blizini pećine je selo Ceremošnja, po kome je i dobila ime.
Za turističke posete je uređena 1980. Ukupna dužina do sada istraženih pećinskih kanala je 775,5 m, dok je dužina turističke staze 431 m. Od 2007. je zaštićeni spomenik prirode.
Po bogatstvu nakita, pećina Ceremošnja je jedna od najlepših pećina u Srbiji. Poznata je po velikim dvoranama koje krasi raznovrsan pećinski nakit - stalaktiti, stalagmiti pećinski stubovi, draperije, okamenjeni vodopadi, galerije itd.
S obzirom da je pećina Ceremošnja pećina ponorskog tipa i da je otvorena, ona trpi spoljašnje uticaje. U zimskom periodu temperatura je 60C, a relativna vlažnost vazduha se kreće od 72 do 78%. U Ceremošnji nema strujanja vazduha.
U morfospeleološkom pogledu u pećini Ceremošnja izdvajaju se 5 prirodnih celina:
Ulazni kanal je dugačak 87 m i obuhvata deo od ulaza u pećinu do dvorane Arena. Siromašan je nakitom.
Arena je najveća i najatraktivnija dvorana u Ceremošnji. Dvorana je nepravilno kružnog obima i veoma podseća na amfiteatre starog Rima, zbog čega je i dobila ime. Ukupna dužina sistema Arene iznosi 105 m. Širina Arene kreće se od 40 do 50 m, a visina od 20 do 24 m. Pećinski nakit u Areni je vrhunskog kvaliteta. Posebno se izdvajaju monumentalni oblici:
- "Na večnoj straži" - dinamičan pećinski stub, koji je i amblem Ceremošnje
- "Vodopad" - masivni kalcitni kaskadni stub, visok preko 10 m
- "Lepa Vlajna" - lepršavi snežno beli stub od kristalnog iskričavog belog kalcita koji simbolizuje ženu ovog podneblja.
U blizini je i stalagmit "Mladoženja", i čudno srasla dva pećinska stuba "Drugovi".
U Ponorsku dvoranu se ulazi iz Arene kroz otvor u visokom pregradnom draperijskom zidu. Otvor je nazvan "Dveri", jer podseća na oltarske dveri. Ponorska dvorana je dobila ime po levkastom ponoru koji se u njoj nalazi. Dužina sistema Ponorske dvorane iznosi 99 m. Dvorana je dugačka 36 m, a široka 18 m. U mnoštvu nakita, kao raritet izdvaja se "Raspukla sfera", ogromna polulopta od trakastog bigra, različito obojenog, ispucala i sa odvojenim sfernim komadima. Poluprečnik ove lopte kreće se od 3,5 do 4 m.
U Andezitsku dvoranu se ulazi iz Arene širokim hodnikom. Ime je dobila po Andezitu, koji je u osnovi čitave dvorane. Dvorana je eliptičnog oblika, dugačka 60 m a široka 15-20 m. Ukupna dužina njenog sistema je 76 m. Od nekoliko atraktivnih grupa nakita, posebno se izdvajaju "Krajputaši" - grupa neobičnih stalagmita. Posebno je privlačan snežno beli tavanični nakit.
Južni kanal je poslednji deo Ceremošnje, na čijem je kraju i izlaz iz pećine. On počinje na mestu kod "Lepe Vlajne" u Areni. Južni kanal je dugačak 107,7 m, a sa kratkim slepim kanalima 172 m. Siromašan je nakitom, ali postoji izvestan broj interesantnih oblika. Na južni kanal se nastavljaju dva dugačka nešto uža istočna kanala. Na kraju prvog od ova dva kanala je i izlazni otvor iz pećine.
Turistička staza u Ceremošnji je jednosmerna, kružna, što pruža najpovoljnije uslove za turističko korišćenje pećine.
U pećini su pronađeni ostaci pećinskog medveda koji je živeo pre oko 100.000 godina.
U pećinu uvire Strugarski potok, koji se posle 1. km podzemnog toka ponovo javlja kao jako vrelo iz obližnje Bigar pećine. Pretpostavlja se da je između ove dve pećine pećinski sistem koji može biti dugačak nekoliko kilometara. Ovde se misli na stariji sistem pećinskih kanala koji je u prošlosti izlazio izlazio ispod kraškog obluka na oko 20-30 metara iznad Bigar pećine, a ne na današnji, mlađi rečni horizont kojim teče Strugarski potok. Uostalom, zna se da je na ovom mestu u prošlosti postojao pećinski ulaz koga su seljaci zatrpali.
Okolina pećine je veoma lepa. Na rastojanju od samo nekoliko kilometara turisti mogu videti više zanimljivih lokaliteta. Na padinama Velikog Štubeja su Bigar pećina i Golubanjska pećina, vodopad Siga, kao i ostaci keltskog utvrđenja Arsin grad.
Od pećine Ceremošnja do Velikog Štubeja izgrađen je put, tako ovaj vrh odličan vidikovac sa koga se pruža nezaboravan pogled na ravno Pomoravlje, talasastu Šumadiju i strme obronke Južnih Karpata u susednoj Rumuniji.