Opis:
Povlen je najuočljiviji i najveći masiv u lancu valjevskih planina. Udaljen je pola sata vožnje od Valjeva putem prema Bajinoj Bašti. Drugi put do padina i grebena Povlena vodi pored poznatih manastira Ćelije i Lelić.
Ova planina dinarskog smera pružanja sastoji iz dva dela pomalo neprikladnog naziva – Mali i Veliki Povlen. Neprikladnost je u tome što je Mali Povlen (1347m) viši od Velikog Povlena (1271m) i predstavlja najvišu tačku čitavih valjevskih planina. Oba Povlena leže jugozapadno od Valjeva, a zapadno od Magleša i Bukova. Od njih se menja pravac Valjevskih planina: umesto uporedničkog, one (Povlen, Jablanik, Medvednik, Sokolska planina, Jagodna i Gučevo), zadobijaju dinarski pravac. Izuzetak čini samo Boranja, koja se pruža pravcem jugozapad-severoistok.
Mali Povlen je donekle asimetričan – jugozapadna strana mu je strmija od severoistočne. Svakako je to posledica usecanja duboke, klisuraste doline, ali i rasedanja duž jugozapadne strane. Sam greben Malog Povlena je relativno uzak, ali ne predstavlja izrazito kameniti venac, već se sastoji od blagih humova između kojih je usečeno nekoliko plitkih vrtača.
U prostoru Belih voda Mali Povlen se spušta prema jugu stepenastim odsecima od krečnjaka. Od Belih voda do Crvenog brega prostor Malog Povlena je većim delom izgrađen od serpentina.
Severna podgorina Malog i Velikog Povlena je disecirana čestim vodotocima, ali ipak ima prilično blage strane. Razlog je u tome što znatno prevlađuje serpentin nad krečnjakom. Na čitavoj severnoj podgorini Povlena, javljaju se brojni površinski potoci koji obrazuju najgušću rečnu mrežu na čitavom prostoru ove planine. S druge strane, od Debelog brda do Mravinjaca proteže se gotovo kontinualna šuma lišćara (bukva, leska, grab i po koji javor). Samo se oko Dijavice nailazi na guste šume relativno mladih četinara (jela i smrča), koje su verovatno sađene.
Krajem sedamdesetih godina XX veka kroz ovaj šumski kompleks prosečen je solidan makadamski put od velikog značaja za svekoliko privredno iskorišćavanje severne podgorine planine: za eksploataciju šume, indirektno za stočarstvo i poljoprivredu u širem smislu, pa i za turizam, jer se na oba kraja ovog puta grade vikendice. Kao prevoj i razvođe između Drine i Kolubare i kao raskrsnica makadamskog i asfaltnog puta Valjevo-Rogatica-Užice, kao prevoj između Velikog Povlena i Jablanika, Debelo brdo polako postaje turističko središte sa popularnim planinarskim domom, brojnim vikendicama i kafanom.
Severna i južna podgorina Povlena bitno se razlikuju po svojoj prirodi, pa i po osnovnim antropogeografskim osobinama. Južna podgorina je sastavljena mahom od vododrživih stena, koje su preduslovile pojavu izvora, stvaranje relativno guste mreže vodotoka, gustih šuma i rastresitog glinovitog pokrivača pogodnog za gajenje raznovrsnih biljnih kultura. Severna podgorina je velikim delom izgrađena od krečnjaka, pa je bezvodna, disecirana površinskim i podzemnim kraškim oblicima, manje plodna i ređe naseljena; s druge strane, u njoj se nalaze nekolike svetinje, spomenici, kosturnice i čuveni manastiri Ćelije, Lelić i Pustinja.