Kraljevo

Gotovo na samom ušću Ibra u Zapadnu Moravu nalazi se Kraljevo, po površini najveća opština u Srbiji i jedan od najznačajnijih gradova središnje Srbije, administrativni, privredni i kulturni centar Raškog okruga. Iz Beograda se magistralnim putem E 75 do Kraljeva dolazi posle 174 kilometra vožnje. Do 1882. godine zvao se Karanovac, a kada je u obližnjem manastiru Žiča miropomazan Milan Obrenović, kao prvi kralj u novovekovnoj Srbiji, oslobođenoj od turskog ropstva, dobija sadašnji naziv Kraljevo. Drugi svetski rat ovom gradu doneo je veliku tragediju, kada je okupator, u znak odmazde, streljao 5750 Kraljevčana. Njima u pomen izgrađen je i spomen park. Prvi urbanistički plan današnjeg Kraljeva nacrtao je knez Miloš Obrenović "prstom na dnu tepsije s peskom". Ova skica formalno neobrazovanog, ali promućurnog vladara poslužila je Lazi Zubanu da 1832. osmisli kako će ovo naselje pretvoriti u moderan grad. Tako su usečena tri glavna sokaka, nakon čega je stvorena i mreža ulica koje polaze od centralnog kružnog trga, pravilno se ukrštaju i šire u četiri pravca. Kraljevo se smatra remek delom srpske urbanistike. Savremeno Kraljevo je značajan kulturni, prosvetni, privredni, ali i turistički centar. Pored muzeja, pozorišta, biblioteke, gradskog arhiva i ostalih važnih institucija, u gradu funkcionišu i mnoga kulturno-umetnička društva, organizuju se likovne kolonije i zanimljive manifestacije, poput tradicionalnih Dana jorgovana ili ibarskog Veselog spusta. U samom gradu vredi videti crkvu Uspenja Presvete Bogorodice, hram koji je sagradio knez Miloš Obrenović. To je glavno sakralno zdanje sačuvano u samom mestu. Tu je i Gospodar Vasin konak, u stilu konaka iz Miloševog vremena, sa elementima balkanske arhitekture. Sagrađen je u prvoj polovini 19. veka, a danas se tu nalazi Duhovni centar "Vladika Nikolaj Velimirović". Šest kilometara od Kraljeva ka Mataruškoj Banji, u plodnoj ravnici sela Kruševica, uzdiže se Žiča – prekrasan manastir od opeke, kamena i sige, prepoznatljiv po svojoj crvenoj boji. Ako se za Kraljevo kaže da je kraljevski grad, onda je Žiča kraljevski hram. Jedna od najvećih svetinja srpskog naroda, zadužbina je Stefana Prvovenčanog (1195–1223), prvog kralja krštene srednjovekovne srpske države, koji je u ovom mana-stiru i krunisan 1217. godine. Zapisi govore da je gradnja ovog manastira započeta po povratku Svetog Save iz Hilandara, najverovatnije 1206. godine, a zadatak je bio da bude završena pre krunisanja ktitora 1217. Žiča je sagrađena kao manastirski kompleks, sedište Srpske arhiepiskopije i mesto na kojem se posvećuju crkvene starešine i vladari. Od nekadašnjeg zdanja danas su ostale crkva Svetog Spasa i mala crkva Svetih Petra i Pavla, dok su ostale zgrade novijeg datuma. Po arhitekturi, Žiča pripada Raškoj školi. Jednobrodna građevina, sa polukružnom oltarskom apsidom na istočnoj, spoljnom pripratom sa kulom na zapadnoj i pravougaonim pevnicama na južnoj i severnoj strani. Zidno slikarstvo u Žiči, raspoznaju stručnjaci, nastajalo je u tri faze, tokom čitavog veka (1219–1316) i sastoji se od tri celine različite po stilu i vremenu nastanka. Dragocena je i grupa fresaka u kojoj su portreti ktitora Stefana Prvovenčanog i njegovog sina Radoslava, koji je i sam bio krunisan u ovom manastiru. Tridesetak kilometara jugozapadno od Kraljeva, na vrhu teško pristupačnog brda, nalazi se jedan od najočuvanijih srednjovekovnih utvrđenih gradova u Srbiji – Maglič. Tvrđava sa sedam kula, čije poreklo nikada do kraja nije rasvetljeno. A, ako vas put na pravac Kraljevo – Raška nanese u maju, dolinu Ibra zapamtićete po jorgovanima u punom cvatu. Jorgovan je ovde prvi put zasadio kralj Uroš Prvi, jer je želeo da put kojim će doći njegova buduća supruga Jelena Anžujska bude nalik njenoj rodnoj Provansi. Na samo osam kilometara od Kraljeva, na desnoj obali reke Ibar, okružena planinama Stolovi i Čemerno, nalazi se Mataruška Banja. Ona je, zapravo, park površine 15 hektara, u živopisnom okruženju. Vruća lekovita voda koja ovde izvire, temperature od 42–510C, sadrži dosta sumpora i pogodna je za lečenje mnogih bolesti. Pored Kraljeva je i Bogutovačka Banja, čuvena "banja za živce". Ova banja koja je okružena šumom i kroz koju prolazi reka Lopatnica, pravo je mesto za odmor. Na 20 kilometara od Kraljeva nalazi se planina Goč, koja je zbog sportskih objekata i sadržaja interesantna sportistima, ali i deci, pa je neki nazivaju dečjom planinom.