Niš

Niš je jedan od najstarijih gradova na Balkanu, sa preko 250.000 stanovnika treći je po veličini u Srbiji i sedište je Nišavskog okruga. Nalazi se na jugu Srbije, na raskrsnici najvažnijih balkanskih i evropskih puteva koji povezuju Evropu sa Bliskim istokom. U Nišu se magistralni pravac, koji vodi sa severa dolinom Morave, račva ka jugu dolinom Južne Morave i Vardara (prema Solunu i Atini), a pravac ka Istoku, vodi dolinom Nišave i Marice prema Sofiji, Istanbulu i Bliskom istoku. Ovaj drugi put poznat je još u periodu rimske i vizantijske istorije pod nazivom Via militaris, a u srednjem veku nazvan je Carigradskim drumom. Šire područje Niša bilo je naseljeno još u neolitu, u rano bronzano doba, o čemu svedoče praistorijski nalazi sa lokaliteta Bubanj i Humska čuka. Na području Naisa, u predrimskom periodu živeli su Dardani, Kelti (Gali) i Iliri. Ime Naissus (Vilin grad) dali su Kelti. U rimsko doba Niš je snažno vojno utvrđenje, u kome je 274. rođen jedan od najvećih vladara Rimske imperije, Flavije Valerije Konstantin, poznatiji kao car Konstantin Veliki. Za vreme njegove vladavine Niš postaje značajan ekonomski, vojni i administrativni centar. Pronađene ranohrišćanske grobnice i bazilika (2-4. vek), kao i Konstantinovo priznanje hrišćanstva kao zvanične religije Rimskog carstva (313. godine) svedoče o staroj hrišćanskoj tradiciji Niša. U periodu od 6. do 10. veka Niš napadaju i povremeno drže Huni, Avari, Sloveni, Bugari i Mađari. Veliki srpski župan Stefan Nemanja zauzima Niš 1183. godine, a 1189. sastaje se sa nemačkim carem Fridrihom Barbarosom, u vreme drugog krstaškog pohoda i sklapa savez protiv Vizantije. Slede napadi Vizantije, Bugara i Mađara do 1386. kada Niš osvajaju Turci. Vojvoda Stevan Sinđelić sa 3000 saboraca, u borbi sa 10.000 Turaka na Čegru, svojom herojskom smrću ostavlja primer junaštva koje i danas živi kroz Ćele kulu. Posle oslobođenja od Turaka 1878. Niš počinje svoj savremeni razvoj. Godine 1914. Niš je postao središte srpske vlade i Narodne skupštine Srbije. Posle Prvog svetskog rata Niš postaje sedište Moravske banovine. Najznačajniji kulturno-istorijski spomenici u Nišu su: Mediana - veliko imanje iz rimskog perioda (4. vek); Niška tvrđava - najočuvanija turska tvrđava na srednjem Balkanu izgrađena 1723. koja u svojim temeljima krije ostatke rimskog Naissusa; Ćele kula; Čegar sa spomenikom koji se nalazi na mestu bitke Stevana Sinđelića sa Turcima; Spomenik oslobodiocima Niša - podignut 1937. u znak sećanja na borbe za oslobođenje Niša; Logor "Crveni krst" - nacistički koncentracioni logor; Spomen-park Bubanj - jedno od najvećih stratišta u Srbiji iz Drugog svetskog rata. Izletišta u okolini Niša su: Sićevačka klisura - zaštićeni prirodni fenomen, dužine 16 km, sa reliktnom florom i faunom; Jelašnička klisura - specijalni rezervat prirode, dužine 2 km sa vodopadima i raritetnom florom i faunom; izletište Bojanine vode; Kamenički vis, izletište sa terenima za zimske sportove i Cerjanska pećina dužine 4 km, sa prostranim dvoranama ispunjenim lepim pećinskim nakitom.