Opis:
Manastir Banjska, sa crkvom posvećenom Sv. Stefanu, nalazi se u istoimenom mestu, 15 km severozapadno od Kosovske Mitrovice. Podigao ga je između 1312. i 1316. kao svoju zadužbinu i mauzolej kralj Milutin.
U tursko vreme na ruševinama Banjske niklo je utvrđenje, a sama crkva bila je pretvorena u džamiju sve do 1914.
Manastirski kompleks je obuhvatao, pored crkve, odbrambene kule, trpezariju i niz građevina koje su tokom vekova više puta prepravljane. Po ktitorovoj želji crkva je građena po uzoru na Bogorodičinu crkvu u Studenici. U osnovi je jednobrodna građevina sa kupolom iznad naosa, trodelnim oltarskim prostorom, pevnicama na koje se nadovezuju bočne kapele, pripratom i dve visoke kule - zvonicima. Svi spoljni zidovi dekorisani su masivnim i lepo obrađenim tesanicima od belog i crvenog mermera i sivog serpentina.
Banjsku i Studenicu povezuje i bliskost skulpturalnih ukrasa, koji ostvaruju sintezu vizantijske i romanske koncepcije. Banjska je imala raskošan zapadni portal, ukrašen plastičnim predstavama od mermera. U tom ukrasu dominirala je skulptura Bogorodice sa Hristom, koja se danas nalazi u crkvi obližnjeg sela Sokolice.
Freske, koje su plenile lepotom i upotrebom zlata, gotovo u potpunosti su stradale, osim fragmenta u medaljonima na luku pod kupolom, koji obuhvata poprsja svetitelja.
Nalazi se na teritoriji AP Kosovo i Metohija, koja je trenutno pod upravom UNMIK-a. Poseta manastiru moguća je samo uz vojnu pratnju KFOR-a.